Door de Beren de Weg niet meer Zien:
Contaminatie van Spreekwoorden
Wat is contaminatie van spreekwoorden?
Taal is een levend iets, en spreekwoorden en uitdrukkingen evolueren mee. Soms ontstaan er nieuwe, grappige of krachtigere versies van bekende gezegden door twee bestaande spreekwoorden samen te voegen. Dit fenomeen wordt contaminatie van spreekwoorden genoemd. Hoewel taalkundigen deze samenvoegingen als ‘fouten’ kunnen beschouwen, maken ze onze taal juist speelser en beeldender. In dit artikel ontdek je enkele hilarische en veelvoorkomende contaminaties.
Waarom gebeurt contaminatie?
Contaminaties ontstaan meestal onbewust. Mensen combineren spreekwoorden omdat ze qua betekenis of klank op elkaar lijken. Dit kan leiden tot grappige maar ook betekenisvolle nieuwe gezegdes. Denk aan iemand die “Ergens geen touw aan vast kunnen knopen” en “Zich ergens niet aan willen branden” door elkaar haalt en zegt: “Ergens geen touw aan vast kunnen branden”.
Voorbeelden van samengevoegde spreekwoorden
1. Door de beren de weg niet meer zien
(Van: “Door de bomen het bos niet meer zien” + “Beren op de weg zien”)
Betekenis: Zoveel problemen of gevaren zien dat er geen uitzicht meer is op een oplossing.
“Ik wilde een huis kopen, maar kon door de beren de weg niet meer zien: hypotheekregels, verbouwingen en belastingzaken maken het onoverzichtelijk!”
2. Van de regen in de stront komen
(Van: “Van de regen in de drup komen” + “In de stront zakken”)
Betekenis: Van een vervelende situatie in een nog ergere terechtkomen.
“Ik verloor mijn baan en daarna kreeg ik ook nog eens autopech. Echt van de regen in de stront komen!”
3. Een kat in het nauw maakt rare sprongen over het hek
(Van: “Een kat in het nauw maakt rare sprongen” + “Over het hek springen”)
Betekenis: Iemand in een moeilijke situatie doet onverwachte of drastische dingen.
“Hij was zo wanhopig om zijn schuld af te lossen dat hij ineens zijn auto verkocht. Een kat in het nauw maakt rare sprongen over het hek!”
4. Wie kaatst, kan de bal verwachten in zijn eigen doel
(Van: “Wie kaatst, kan de bal verwachten” + “Een eigen doelpunt maken”)
Betekenis: Wie anderen uitdaagt, kan de gevolgen terugkrijgen, maar soms pakt het negatief voor jezelf uit.
“Hij maakte steeds rotopmerkingen over anderen, totdat hij zelf het mikpunt werd. Tja, wie kaatst, kan de bal verwachten in zijn eigen doel.”
5. De appel valt niet ver van het lege nest
(Van: “De appel valt niet ver van de boom” + “Het lege nest-syndroom”)
Betekenis: Kinderen lijken vaak op hun ouders, maar uiteindelijk gaan ze toch hun eigen weg.
“Zijn vader was ook een avonturier. De appel valt niet ver van het lege nest!”
6. Ergens geen touw aan vast kunnen branden
(Van: “Ergens geen touw aan vast kunnen knopen” + “Zich ergens niet aan willen branden”)
Betekenis: Iets is zo onduidelijk dat je er geen mening over wilt of kunt vormen.
“Zijn uitleg over de belastingregels? Ik kon er echt geen touw aan vast branden!”
7. Het is een dubbeltje op zijn kantje boord
(Van: “Het is een dubbeltje op zijn kant” + “Het is kantje boord”)
Betekenis: Het hangt erom of het goed of slecht afloopt.
“Gaan we de deadline halen? Het is echt een dubbeltje op zijn kantje boord!”
8. Dat is een pleister op een houten been
(Van: “Een pleister op de wonde” + “Een houten been hebben”)
Betekenis: Een nutteloze oplossing voor een onoplosbaar probleem.
“Die tijdelijke subsidie helpt echt niet. Het is een pleister op een houten been.”
Contaminaties in het Engels
Ook in het Engels komen contaminaties voor. Hier zijn enkele voorbeelden:
(“We’ll cross that bridge when we get to it” + “Burning bridges”)
Betekenis: We zullen het probleem aanpakken wanneer het zich voordoet, maar waarschijnlijk maken we het erger.
(“Don’t count your chickens before they hatch” + “Chickens come home to roost”)
Betekenis: Reken niet op succes voordat de gevolgen duidelijk zijn.
(“I couldn’t care less” + “Less and less”)
Betekenis: Ik ben er steeds minder in geïnteresseerd.
Conclusie: Taalfout of taalverrijking?
Hoewel contaminaties vaak per ongeluk ontstaan, maken ze de taal speelser en creatiever. Ze voegen humor toe en kunnen soms zelfs een extra laag betekenis krijgen. Dus, de volgende keer dat je een contaminatie gebruikt, kun je trots zeggen dat je de taal op jouw manier verrijkt!